Κυριακή 10 Ιουνίου 2012

ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ Α΄ΛΥΚΕΙΟΥ






ΟΜΑΔΑ Α

Ελένη ή ο Κανένας

Στο μυθιστόρημα της Ρέας Γαλανάκη Ελένη, ή ο Κανένας (1998) κεντρική ηρωίδα είναι η Ελένη Αλταμούρα-Μπούκουρα, η πρώτη σπουδασμένη Ελληνίδα ζωγράφος, που γεννήθηκε το 1821 στις Σπέτσες και πέθανε το 1900, αφού έζησε μια ζωή εντελώς ασυνήθιστη για μία γυναίκα της εποχής της.

Η Ελένη δεν καταδέχτηκε να κλάψει όσο κράτησε η τιμωρία, που η ταπείνωση έκανε πιο αργό και πιο αβάσταχτο το χρόνο της. Τότε όμως αποφάσισε ότι θα γίνει οπωσδήποτε ζωγράφος, ακόμη κι αν αυτό σήμαινε να μείνει διά βίου διαφορετική από τα συνομήλικα κορίτσια και από τις γυναίκες του σογιού της. Να στηριχτεί στα ένοχα για τους πολλούς, αθώα για την ίδια, πλην όμως ανεξερεύνητα ακόμη καλέσματα και ηδονές της τέχνης. Να μην παντρευτεί, να μη γεννήσει, να μην έχει έρωτα πάρεξ για τη ζωγραφική. Να μην υπακούσει στο σχολείο. Να διακυβεύσει τη μορφή μιας διαφορετικής Ελληνίδας, αφού στην καρδιά της δε μπορούσε να συνδέσει αυτή την απαιτητική, τη χαρισματική λέξη με την υπόδουλη ζωή των γυναικών σε γάμο, σε μικρά παιδιά, σε υποχρεώσεις προς τους ασθενείς και προς τους πεθαμένους. Ορκίστηκε με την μπέσα της μητρικής της γλώσσας πως μόνο ο θάνατος θα εμπόδιζε το χέρι της να ζωγραφίζει, ενώ το περήφανο, κι έτσι στο τέλος ανυπάκουο μυαλό της, πήγε στη ναυτική σημαία του πατέρα της που έγραφε στα ελληνικά Ελευθερία ή Θάνατος.
Αξημέρωτα, πριν ακόμη έρθει η μαγείρισσα για να ετοιμάσει νυσταγμένη το πρωινό των οικοτρόφων, η Ελένη τύλιγε τη μακριά λευκή της νυχτικιά με σκούρα εσάρπα για να μην κρυώνει και για να μην προδοθεί από τη φωτεινότητα του άσπρου κι έτσι κατέβαινε κρυφά στην κουζίνα. Άλλοτε πάλι τριγυρνούσε με προσοχή στους έρημους διαδρόμους του σχολείου, υπολογίζοντας τον χρόνο που διέθετε από την ένταση του μαύρου στους ψηλούς φεγγίτες. Από την παραμονή είχε παρατηρήσει πόσα κεριά και πόσα σπερματσέτα είχαν ανάψει σ’ αυτούς τους κοινόχρηστους χώρους. Πριν ακόμη φέξει κατέβαινε από τους κοιτώνες κι έκλεβε τα απομεινάρια, τα δίπλωνε μέσα στη σκούρα της εσάρπα και επέστρεφε να κοιμηθεί για πολύ λίγο, ώσπου να ακούσει το εγερτήριο.
Αργά τη νύχτα, όταν η επιβλέπουσα είχε πια περάσει από τους κοιτώνες για να πάρει τη λάμπα και να διαπιστώσει αν όλες οι δεσποινίδες είχαν κοιμηθεί, όταν μετά τον έλεγχό της μερικά κορίτσια σηκώνονταν για να πάνε στο κρεβάτι της πιο στενής τους φιλενάδας κι εκεί να ξορκίσουν κουβεντιάζοντας τον επιβεβλημένο ύπνο, όταν κι εκείνα θα παραδίνονταν γρήγορα στην εφηβεία των ονείρων τους, τότε η Ελένη άναβε ένα προς ένα τα απομεινάρια των κλεμμένων κεριών και σπερματσέτων, για να μπορεί να ζωγραφίζει στα κρυφά. Ο κατασκότεινος κοιτώνας δεν παρείχε θέματα, μα η Ελένη ανέσυρε όσες εικόνες είχε σημειώσει όλη μέρα στο μυαλό της. Ας μην την άφηναν να ζωγραφίζει στα διαλείμματα, κανείς δεν διανοήθηκε να της απαγορεύσει να βλέπει με τον τρόπο των ζωγράφων και να κρατάει τις εικόνες μέσα στο μυαλό της. Η κρυφή νυχτερινή ζωγραφική της την έκανε να καταλάβει πως συχνά, ανάμεσα στον κόσμο και την απεικόνισή του, μεσολαβεί μικρή ή και απέραντη μια απόσταση. Και πως, αν αυτό φαίνονταν στην αρχή στενόχωρο, δεν ήτανε κατόπιν, αφού της χάριζε την ελευθερία να ζωγραφίζει όταν μπορούσε. Διαπίστωσε επιπλέον πως οι ιδιοτροπίες μιας έστω και τόσο πρόσφατης μνήμης της μάθαιναν πιο πολλά, ή πάντως άλλα από την άμεση παρατήρηση και αποτύπωση. Κι ένα βράδυ, παρατηρώντας ότι ο ήλιος κατακτούσε την ημέρα το λευκό χαρτί, ενώ το λίγο φως από τα αποκέρια με τους υπαινιγμούς του δυνάμωνε το σχέδιό της, παρατηρώντας επιπλέον πόσο διαφορετικά αισθανότανε κι εκείνη όταν ζωγράφιζε στα φανερά κι όταν ζωγράφιζε κρυφά, σκέφτηκε μήπως αυτό που ορέγεται κανείς με πάθος, πρέπει κάποια στιγμή να του απαγορευτεί, για να μπορέσει έτσι να το δει και με άλλον τρόπο. Κι ότι, αν δει εκείνο που αγαπά με πολλούς τρόπους και σε άλλους χρόνους, τότε μοιάζει να ελαττώνεται η τιμωρία.
Έβαλε πρώτη φορά το όνομα και το επώνυμό της κάτω από τούτες τις κρυφές της ζωγραφιές με ψηφία καλλιγραφημένα ανάμεσα στα τόξα και τις ουρίτσες των ελληνικών γραμμάτων. Δεν υπέγραψε όμως από λόγια έπαρση, αφού πολλοί από όσους θαύμαζε βρίσκονταν πάντα μέσα στον κύκλο ενός προφορικού πολιτισμού, προς το παρόν πολύ πιο στέρεου και καθαρού από την πορεία μιας αδιαμόρφωτης Ελλάδας. Το όνομά της, Ελένη Χρυσίνη Μπούκουρα, στεκόταν στο μεταίχμιο, φλάμπουρο ότι αυτή η έφηβη Αρβανίτισσα μπορούσε να μην υπακούσει στους κανόνες ενός ελληνικού σχολείου.
Και από τότε κάθε φορά που θα υπέγραφε, θα αναρωτιόταν αν και οι υπόλοιποι ζωγράφοι κρύβουν κι αυτοί πίσω από το όνομά τους την επιβολή, μα προπαντός την υπέρβαση μιας τιμωρίας.


1α .Να περιγράψετε το χαρακτήρα της μικρής Ελένης.  Συμμορφώνεται με τα στερεότυπα που χαρακτήριζαν το κοινωνικό της φύλο; Να αιτιολογήσετε την άποψή σας παραπέμποντας στο ιστορικο-κοινωνικό πλαίσιο του έργου.
Μονάδες 25

1β. Ποιος είναι ο σκοπός της ζωής της Ελένης Αλταμούρα; Αν ζούσε στην εποχή μας, θα χρειαζόταν να ακολουθήσει τις ίδιες πρακτικές για να τον υλοποιήσει;
Μονάδες 25    

2α . Ας υποθέσουμε τώρα ότι τα γεγονότα τα αφηγείται μια δασκάλα της ηρωίδας. Γράψτε ένα κείμενο μιας παραγράφου με τη δική της φωνή και από τη δική της οπτική γωνία στο οποίο να σχολιάζει τη στάση της μικρής Ελένης.
Μονάδες 25

   2β) Με βάση το απόσπασμα που διαβάσατε να γράψετε μια βιβλιοπαρουσίαση(100-120 λέξεις)για  το οπισθόφυλλο του μυθιστορήματος της Ρέας Γαλανάκη «Ελένη,ή ο Κανένας», ώστε να προσελκύσετε όσον το δυνατόν περισσότερους αναγνώστες.
Μονάδες 25             


 ΟΜΑΔΑ Β΄
            Ανδρέας Εμπειρίκος, Έαρ σαν πάντα

Καλύπτουσα τα κύματα του δορυάλωτου χωριού με το κόκκινό της φόρεμα
Πρώτα μικρή κι έπειτα μεγάλη
Ανεβαίνει στην κορφή του πύργου
Και πιάνει τα σύννεφα και τα συνθλίβει επί του στήθους της
Ίσως ποτέ να μην υπήρξε μεγαλύτερος καημός από το δικό της
Ίσως ποτέ να μην έπεσαν ψίθυροι πιο πεπυρακτωμένοι στην επιφάνεια ενός προσώπου
Ίσως ποτέ δεν εξετέθη στην κατανόηση ανθρώπου έκθεσις πιο εκτεταμένη
Έκθεσις πιο ποικίλη πιο περιεκτική από την ιστορία που λεν τα νέφη αυτής της εξομολογήσεως
Εδώ κι εκεί τα κόβουν λαιμητόμοι
Θερμές σταγόνες πέφτουνε στη γη
Ο γήλοφος που σχηματίσθηκε στο κυριώτερο σημείο της πτώσεως
Φουσκώνει και ανεβαίνει ακόμη
Κανείς δασμός δεν είναι βαρύτερος από μια τέτοια σταγόνα
Κανένα διαμάντι πιο βαρύ
Κανείς μνηστήρ πιο πλήρης πάθους
Στιλπνά τα κράσπεδα του λόφου και γυαλίζουνε στον ήλιο
Στην κορυφή του περιμένει μια λεκάνη
Είναι γιομάτη ως επάνω
Κι απ' τα νερά της αναδύεται μια πολύ μικρή παιδίσκη ωραιοτάτη.
Ελπίδα μας αυριανή.                 

                Λάμπρος Πορφύρας , Τ θέατρο

 Δεν ξέρω πώς να σου το ειπώ. Mα ο δρόμος, χθες το βράδυ,
μες στην σταχτιά τη συννεφιά σα θέατρο είχε γίνει,
μόλις φαινόνταν η σκηνή στ' ανάριο το σκοτάδι
και σα σκιές φαινόντανε μακριά μου οι θεατρίνοι.

Tα σπίτια πέρα κι οι αυλές και τα κλωνάρια αντάμα
έλεγες κι ήταν σκηνικά παλιά και ξεβαμμένα,
κι εκείνοι εβγαίναν κ' έπαιζαν τ' αλλόκοτό τους δράμα,
κι άκουγες βόγγους κι άκουγες και γέλια ευτυχισμένα.

Eγώ δεν ξέρω. Eβγαίνανε κι εσμίγαν κι επαγαίναν
κι ήτανε μια παράσταση και θλιβερή κι ωραία,
Kι έβγαινε -Θε μου!- κι η νυχτιά, καθώς επαρασταίναν,
έβγαινε -Θε μου!- κι έριχνε τη μαύρη της αυλαία.

                      
 Κ. Γ. Καρυωτάκης, [Σαν δέσμη από τριαντάφυλλα]

 Σαν δέσμη από τριαντάφυλλα
είδα το βράδυ αυτό.
Κάποια χρυσή, λεπτότατη
στους δρόμους ευωδιά.
Και στην καρδιά
αιφνίδια καλοσύνη.
Στα χέρια το παλτό,
στ' ανεστραμμένο πρόσωπο η σελήνη.
Ηλεκτρισμένη από φιλήματα
θα 'λεγες την ατμόσφαιρα.
Η σκέψις, τα ποιήματα,
βάρος περιττό.

Έχω κάτι σπασμένα φτερά.
Δεν ξέρω καν γιατί μας ήρθε
το καλοκαίρι αυτό.
Για ποιον ανέλπιστη χαρά,
για ποιες αγάπες
για ποιο ταξίδι ονειρευτό.
 
1.α. Να κατατάξετε τα ποιήματα που σας δόθηκαν σε παραδοσιακά και μοντέρνα με βάση τη στιχουργική τους σε ό,τι αφορά τις στροφές, την ομοιοκαταληξία, και τη στίξη. Να αιτιολογήσετε την επιλογή σας αυτή.
Μονάδες 30

1.β. Να κατατάξετε τα ποιήματα σε μια σειρά από το πιο παραδοσιακό ως το πιο μοντέρνο και  να ανιχνεύσετε το λογοτεχνικό κίνημα, στο οποίο εντάσσεται το ποίημα του Ανδρέα Εμπειρίκου δίνοντας δύο χαρακτηριστικά του.  
  Μονάδες 20
                                                                                                                            
2.α. Να εντοπίσετε  τις πέντε πιο «ποιητικές» και πέντε πιο «καθημερινές» λέξεις στα παραπάνω ποιήματα και να τις τοποθετήσετε στον ακόλουθο πίνακα.  
Καθημερινές λέξεις
Ποιητικές λέξεις










         Μονάδες 25

2.β. Να εντοπίσετε δύο σύμβολα, να αναλύσετε το συμβολισμό τους και να τα κατατάξετε σε κατηγορίες ανάλογα με το είδος τους (αντικείμενα, φυσικά φαινόμενα, εικόνες, ήχοι).
         Μονάδες 25

                                                                                                                                                         

10 σχόλια:

  1. Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Αυτά ακριβως τα θεματα Ομαδας Β μπηκαν και σε εμας. Μήπως μπορείτε να μου πείτε την σειρα απο το πιο παραδοσιακο στο πιο μοντερνο και αν το ποιημα του εμπειρίκου ανήκει στον συμβολισμό ή στον Υπερρεαλισμό?

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Αγαπητέ Τάσο,
    Πορφύρας-Καρυωτάκης-Εμπειρίκος.Ο Εμπειρίκος αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του ελληνικού υπερρεαλισμού.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Ευχαριστώ Πολύ!!
    Κι εγω έτσι τα εβαλα αλλα τωρα που το εψαξα στο διαδίκτυο και ειδα πως ολοι γραφουνε μοντερνα ποιηση και ανησυχησα λίγο. Μήπως μπορείτε να μου πείτε στο 2β αν το διαμάντι και τα συνεφα (στο ποιημα του εμπειρίκου) είναι σωστη απάνηση ως συμβολα?

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. τα σύμβολα βρίσκονται κυρίως στο ποίημα του Πορφύρα και του Καρυωτάκη.Ωστόσο το διαμάντι θα μπορούσε,ίσως ,να θεωρηθεί ως σύμβολο.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Και το τελευταίο που με απασχολεί είναι στο 2α οι καθημερινες λέξεις. Εβαλα ως ποιητικές: ανάριο,ανταμα, αλλοκοτο, ευωδια, ανεστραμενο και ως καθημερινες: πεπυρακτωμενοι, εκθεσις, ποικιλη, γηλοφος, καημος.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Λοιπόν τι πιστεύετε τις εχω σωστες τις λεξεις καθημερινου λεξιλογίου;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. αν εξαιρέσουμε το πεπυρακτωμένοι...
    Καλό καλοκαίρι,Τάσο.Σε ποιο σχολείο πηγαίνεις;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. Πηγαίνω στο 3ο Γενικό Λύκειο Καστοριάς. Καλό καλοκαίρι και ευχαριστω!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  10. μπορει καποιος να μου πει που μπορω να βρω τις απαντησεις της ομαδας Α 2α και 2β?

    ΑπάντησηΔιαγραφή