Τρίτη 8 Νοεμβρίου 2011

Προτεινόμενες εργασίες στην ενότητα "Τα φύλα στη Λογοτεχνία"

Εργασίες των μαθητών στα προτεινόμενα κείμενα

Στέλλα Βιολάντη


Γράψτε το διάλογο που ακολουθεί ανάμεσα στην μητέρα και τον πατέρα , ύστερα από τη σκηνή που διαβάσατε στο σχολικό σας εγχειρίδιο.


Πρώτες ενθυμήσεις

Να γράψετε ένα κείμενο(κατά προτίμηση με τη μορφή ημερολογίου) για τη σχέση του πατέρα με τα παιδιά του βασισμένο στη δική του οπτική γωνία.

Η Τιμή και το Χρήμα

Να γράψετε τη συνέχεια του διηγήματος δίνοντας τη δική σας εκδοχή για τη συνέχεια της ζωής της Ρήνης ή του Αντρέα.
ή
Ο Αντρέας και η Ρήνη συναντιούνται ύστερα από πολλά χρόνια. Γράψτε το διάλογο που ακολουθεί.

Έρωτος αποτελέσματα

Με βάση το απόσπασμα που διαβάσατε να γράψετε το οπισθόφυλλο του βιβλίου «’Ερωτος αποτελέσματα», ώστε να προσελκύσετε όσον το δυνατόν περισσότερους αναγνώστες. Να λάβετε υπόψη σας ότι οι ιστορίες του βιβλίου χρησίμευαν ως λαικά αναγνώσματα και ανήκουν στο ελαφρό φιλολογικό είδος.

ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟΣ ΜΑΝΟΣ ΑΘΑΝ.

ΤΑ ΦΥΛΑ ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

ΚΕΙΜΕΝΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ
Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΕΛΑΣΓΙΑΣ
«ΤΑ ΦΥΛΑ ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ»
ΚΕΙΜΕΝΟ: ΤΟΥ ΝΕΚΡΟΥ ΑΔΕΛΦΟΥ

ΕΡΓΑΣΙΑ

Να διακρίνετε και να περιγράψετε τους λογοτεχνικούς χαρακτήρες (Αρετή, μάνα, Κωνσταντής) κάνοντας τις αντίστοιχες παραπομπές στο κείμενο σε σχέση με τον κοινωνικό τους ρόλο ως άνδρας ή γυναίκα, τα στερεότυπα που τους περιβάλλουν, τις σχέσεις των φύλων. Να αιτιολογήσετε τα παραπάνω παραπέμποντας στο ιστορικό (9ος αιώνας μ.Χ.) και κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο ανήκει το κείμενο.

Στο κείμενο παρουσιάζονται τρεις κεντρικοί ήρωες, μέσα από τους οποίους ενσαρκώνονται οι ρόλοι και οι σχέσεις των δύο φύλων. Αρχικά, ο Κωνσταντίνος φαίνεται πως είναι αρκετά ιδιοτελής ως χαρακτήρας, διότι στέλνει την αδερφή του στα ξένα ,για να έχει κάποιον δικό του να τον βοηθάει ,όταν βρίσκεται εκεί. Όσον αφορά τον κοινωνικό του ρόλο, καλείται να παίξει το ρόλο του αδερφού-προστάτη, στον οποίο δίνεται μεγαλύτερη βαρύτητα λόγω της έλλειψης πατέρα. Είναι αυτός που, μεταξύ των αδελφών του, έχει αναλάβει το ρόλο του αρχηγού της οικογένειας, μιας και προσπαθεί να υποδείξει στην Αρετή ποιον να παντρευτεί. Ο Κωνσταντίνος αποφασίζει για το μέλλον της αδελφής του, αλλά παράλληλα την προστατεύει και την φροντίζει, πράγμα που αποδεικνύεται, εν μέρει, από τη δέσμευσή του προς τη μάνα του να προσέχει την Αρετή και σε μια δύσκολη στιγμή να την φέρει πίσω. Ο ρόλος του είναι απόλυτα σύμφωνος με τα στερεότυπα της εποχής του, που θέλουν έναν άνδρα της οικογένειας, είτε αυτός είναι πατέρας είτε είναι γιος, να αναλαμβάνει το ρόλο της «κεφαλής του σπιτιού», να παίρνει αποφάσεις για όλα και να προσπαθεί να φροντίζει όλα τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας.
Η Αρετή είναι η μονάκριβη κόρη της οικογένειας, η οποία παντρεύτηκε σε μικρή ηλικία και έφυγε στα ξένα. Ο ρόλος που της έχει ανατεθεί από τον οικογενειακό και κοινωνικό της περίγυρο είναι αυτός του λιγομίλητου και μετρημένου κοριτσιού, που υπακούει τον άνδρα της οικογένειας και υποτάσσεται στο πρόσταγμά του χωρίς να αντιδρά. Το γεγονός αυτό τεκμηριώνεται από την υπακοή που επέδειξε στην απόφαση του αδελφού της. Επιπλέον, η Αρετή θα μπορούσε να χαρακτηριστεί αφελής και ευκολόπιστη, γιατί πιστεύει τις δικαιολογίες του αδελφού της και δεν καταλαβαίνει πως είναι νεκρός. Ταυτόχρονα, πρέπει να επισημανθεί ότι είναι ένα σεμνό και άβουλο πλάσμα επειδή, αν και είναι η άμεσα ενδιαφερόμενη, δεν φέρνει καμία αντίρρηση για το γάμο της. Λαμβάνοντας όμως υπόψη τα στερεότυπα που την περιβάλλουν, μπορούμε να δικαιολογήσουμε την συμπεριφορά της, αφού και η κοινωνία της εποχής της απαιτεί από τις γυναίκες να υποτάσσονται στον άνδρα.
Η μάνα της Αρετής παρουσιάζεται ως χαρακτήρας ιδιοτελής που κοιτάζει το συμφέρον της, πράγμα που απορρέει από την επιθυμία της να κρατήσει την Αρετή κοντά της για να την βοηθάει στα γεράματα. Η ίδια έχει αναλάβει δύο ρόλους, όπως και ο Κωνσταντίνος, αφού και αυτή καλείται να παίξει το ρόλο του πατέρα. Φροντίζει το σπίτι και τα παιδιά της και επιδιώκει να καθορίσει την τύχη της κόρης της. Παράλληλα φαίνεται αδύναμη ως χαρακτήρας διότι υποκύπτει στο θέλημα του γιου της και παντρεύει την Αρετή στα ξένα, αντί να υποστηρίξει την πρότασή της να μείνει η Αρετή κοντά της. Η συμπεριφορά της είναι σύμφωνη με το στερεότυπο της ηλικιωμένης γυναίκας που φροντίζει τα παιδιά της, προσπαθεί να επέμβει όσο μπορεί στις ζωές τους, αλλά πάνω από όλα βάζει τη γνώμη του άνδρα.
Οι σχέσεις των τριών ηρώων βασίζονται στα στερεότυπα των δύο φύλων. Πρωτίστως, σε όλο το κείμενο φαίνεται η σχέση «ισχυρού άνδρα-υποταγμένης γυναίκας», καθώς και στις δύο περιπτώσεις οι γυναίκες υποτάσσονται κατευθείαν στο θέλημα του άνδρα. Ακόμη παρουσιάζεται η σχέση φροντίδας-προστασίας μεταξύ των δύο φύλων, αφού ο άνδρας πάντα φροντίζει και προστατεύει το λεγόμενο «αδύναμο φύλο».
Όλες οι συμπεριφορές που παρουσιάζονται στο κείμενο δικαιολογούνται απόλυτα αν λάβουμε υπόψη το ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο ανήκει το κείμενο. Η ιστορία προφανώς εκτυλίσσεται στο χώρο της Μικράς Ασίας, τον 9ο αιώνα μ.Χ., μια εποχή που ο άνδρας είχε τον «πρώτο λόγο» σε όλα. Αν αναλογιστούμε τον κλειστό χαρακτήρα εκείνης της κοινωνίας, η οποία χαρακτηριζόταν από την ανισότητα των δύο φύλων, μπορούμε εύκολα να εξηγήσουμε το γεγονός ότι ο Κωνσταντίνος είναι αυτός που αποφασίζει για όλα και επιβάλλει τη γνώμη του, ενώ η Αρετή και η μάνα της δεν παίρνουν ουσιαστικά καμιά πρωτοβουλία και δεν φέρνουν καμία αντίρρηση στον Κωνσταντίνο.

ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΜΑΝΟΣ

ΤΑ ΦΥΛΑ ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Εργασία μαθήτριας της Α΄ Λυκείου για την παραλογή "Του νεκρού αδελφού".




ΤΟΥ ΝΕΚΡΟΥ ΑΔΕΛΦΟΥ


Περιγραφή λογοτεχνικών ηρωων

Αρετή: στο τραγούδι είναι ξεκάθαρο ότι η Αρετή λόγω του φύλου και της ηλικίας της δεν έχει την ελευθερία βούλησης, και η γνώμη της δεν λαμβάνεται υπόψη. Είναι αναγκασμένη να υποτάσσεται στις επιθυμίες της μάνας και του αδερφού της. Αυτό φαίνεται κι από το ότι η Αρετή δεν λαμβάνει μέρος στην απόφαση για το αν θα παντρευτεί στην ξενιτιά, αλλά η συζήτηση φαίνεται να περιορίζεται ανάμεσα στον αδερφό και την μάνα (στ. 6-17). Παράλληλα, το όνομα της Αρετής μας παραπέμπει στην ταπεινότητα, τη σεμνότητα και τις αρετές που την διακρίνουν.
Στους πρώτους στίχους (στ. 1-5) γίνεται φανερή η καταπίεση που δεχόταν ήδη από τα παιδικά της χρόνια, αφού ήταν περιορισμένη μέσα στο σπίτι, και δεν της επιτρεπόταν να βγαίνει από την οικία της. Παρόλα αυτά, η ηρωίδα δέχεται το ρόλο της χωρίς να φέρνει αντιρρήσεις, όπως την υποχρεώνουν τα στερεότυπα και οι αντιλήψεις της εποχής σχετικά με το γυναικείο φύλο. Έτσι έχει την υποχρέωση να υπακούει στις εντολές της μητέρας και του αδερφού της, χωρίς όμως να εμφανίζει κανένα δικαίωμα. Παρά το γεγονός ότι ίσως νιώθει καταπιεσμένη, η Αρετή έχει εμπιστοσύνη στον αδερφό της, αφού δεν πιστεύει τα πουλάκια, αλλά εκείνον (στ. 45-65), και επιπλέον έχει κάποιες αναμνήσεις από τη μητέρα της, αφού χτενίζεται στο φως του φεγγαριού, όπως και με την μάνα της.

Κωνσταντής: Ο Κωνσταντής ως άντρας της οικογένειας, μετά το θάνατο του πατέρα του, λαμβάνει πρωτοβουλίες και παίρνει μέρος στις αποφάσεις που παίρνονται. Αυτό φαίνεται και από το γεγονός ότι τα υπόλοιπα αδέρφια και η μάνα τελικά συναινούν στην απόφαση του να παντρέψει την αδερφή του στα ξένα (στ. 9-17). Όλα τα μέλη της οικογένειας προσδοκούν από τον Κωνσταντή να είναι υπεύθυνος και να αναλαμβάνει τις ευθύνες και τις υποχρεώσεις του. Αυτό εξηγεί και την συμπεριφορά της μάνας απέναντι στον νεκρό γιο της, η οποία απαιτεί από αυτόν να εκπληρώσει την υπόσχεση του (στ. 24-28). Παρά το γεγονός ότι ο Κωνσταντής είναι νεκρός, σηκώνεται μέχρι κι από τον τάφο, για να πάει να βρει την αδερφή του και να εκπληρώσει την υποχρέωση του. Αυτό μας δείχνει ότι είναι έντιμος και ότι έχει πάρει στα σοβαρά τον ρόλο που έχει αναλάβει στην οικογένεια.

Μάνα: Στο κείμενο γίνεται αισθητή η απουσία του πατέρα. Αυτός είναι και ο λόγος που η μάνα καθίσταται υπεύθυνη να αναλάβει δυο ρόλους, της μάνας και του πατέρα. Αυτό φαίνεται κι από το γεγονός ότι συνεργάζεται με το γιο της, τον Κωνσταντή, στην λήψη της τελικής απόφασης για τον γάμο της Αρετής στην ξενιτιά. Ως μητέρα έχει το δικαίωμα να επιβάλλεται στα παιδιά της, αλλά λόγω της απουσίας του συζύγου της είναι υποχρεωμένη να αναλάβει και τον δικό του ρόλο. Αν και είναι γυναίκα παρουσιάζεται να έχει περισσότερη ελευθερία και δικαιώματα, αφού μπορεί μαζί με τον Κωνσταντή να χαρακτηρισθούν ως οι κεφαλές της οικογένειας (στ. 6-17).

Κοινωνικές αντιλήψεις και στερεότυπα της εποχής σχετικά με το φύλο

Από τις παραπάνω περιγραφές καταλαβαίνουμε ότι τα πρόσωπα αυτά ζούνε σε μια κοινωνία με στερεότυπα και αντιλήψεις που υποτιμούν το γυναικείο φύλο, ενώ παράλληλα καθιστούν τον άντρα επικεφαλής της οικογένειας. Οι γυναίκες έχουν περιορισμένα έως και μηδαμινά δικαιώματα και είναι υποταγμένες στον άντρα της οικογένειας, που είναι συνήθως ο πατέρας. Σε περίπτωση που αυτό το πρόσωπο απουσιάζει, την αρχηγία της οικογένειας αναλαμβάνει η μάνα ή και ο μεγαλύτερος γιος και είναι υπεύθυνοι για την λήψη αποφάσεων και για την τήρηση των υποχρεώσεων που τους προσδίδει ο ρόλος που έχουν αναλάβει. Κάπως έτσι δομείται η ιεραρχία στον θεσμό της οικογένειας κατά τον 9ο μ.Χ. αιώνα, δηλαδή την εποχή που διαδραματίζονται τα γεγονότα του ποιήματος, γεγονός που μας δίνει στοιχεία τα οποία δικαιολογούν τις συμπεριφορές και τα χαρακτηριστικά των ηρώων του τραγουδιού.

Ευαγγελία Τριαντοπούλου
Α΄ τάξη λυκείου Πελασγίας
Έτος: 2011-2012
Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας